بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی

بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی

پایان نامه بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی در 138 صفحه ورد قابل ویرایش

بررسی مقایسه گلستان  سعدی با بهارستان جامی

« مقایسه گلستان سعدی و بهارستان جامی »

مقدمه

در گذر زمان ، همه چیز آبستن دگرگونی و تحول است . و سلسله های تاریخی ، یکی پس از دیگری می روند و جای خود را به سلسله های دیگر می دهند . تنها ، آثار بزرگان هر کشور می باشد که خود را از گزند داس دروگر مرگ و نیستی ، و تغییر و تحول در گذر زمان حفظ می کنند  و به موجودیت و حیات خویش ادامه می دهند .

هنگامی که ، متن زیبای گلستان سعدی ،رحمه الله علیه ، را می خوانیم گوش ما ، زیبایی                  دل انگیز نثر ، و عطر آن را با مشام دل ، احساس می کند . و مانند پرنده سبک بار ، می خواهد به ملکوت عروج پیدا کند .

 « با مدادان که خاطر باز آمدن ، بر رأی نشستن غالب آمد . دیدمش دامنی گل و ریحان و سنبل و ضَیَمران فراهم آورده و آهنگ رجوع کرده . گفتم : گل بستان را چنان که دانی بقائی ؛ و عهد گلستان را وفائی نباشد و حکیمان گفته اند : هرچه نپاید ؛ دلبستگی را نشاید . گفتا : طریق چیست ؟ گفتم : برای نزهت ناظران و فُسحت حاضران کتاب گلستانی توانم تصنیف کردن که باد خزان را بر ورق او دست تطاول نباشد . و گردش زمان ، عیش ربیع آن را به طیش خریف مبدل نکند .

به چه کار آیدت زگل طبقی ؟                                از گلستان من ببر ورقی

گل همین پنج روز و شش باشد                               وین گلستان همیشه خوش باشد »

 ( یوسفی ، 1384 ،ص54 )    

و یا حکمتی ، در بهارستان جامی می خوانیم التذاذ ادبی ، بسیاری از آن به ما دست می دهد . و اندیشه این بزرگان در ادب پارسی ، فرا راه ما می شود  و چراغی می شود تا ما را به سر منزل هدایت و خوشبختی برساند .

« حکمت – هر نعمتی که به مرگ زوال بپذیرد ( آن را خردمند ) در حساب نعمت نگیرد . ( عمر اگرچه دراز بود ) چون مرگ روی نمود از آن درازی چه سود ؟ نوح هزار سال در جهان به سر برده است ، امروز پنج هزار سال است که مرده است . قدر ، نعمتی را بود که جاودانه باشد و از آفت زوال بر کرانه .

قطعه :

آیات بهارستان در تاکید مطلب

1- نه گلستان که روضه ای ز بهشت                             خاک و خاشاك او ، عبیر سرشت

بـابـهـایـش ، بـهـشـت را درهـا                                      فیض ده ، قصّه هاش کوثر ها

نکته هایش ، نهفته در پرده                                            رشک حُوران ، ناز پرورده

دلکش اشعار او بلند اشجار                                           از نم لطف (تَحْتِهَا الْاَ نْْهارُ) »

 ( یَدْخِلُه جَنّاتٍ تَجری مِنْ تَحْتِهَا الْاََنْهارُ ) اشاره به سوره فتح ، آیه 17 :داخل می کند آنها در        بهشت هایی که در زیر آنها ، نهر هایی روان است و اشاره به سوره فتح ، آیه 5 ، (جَنّاتٍ تَجری مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهارُ خالِدینَ فیها ) : بهشتهایی جاری است كه در زیر آنها نهر هایی که در آن بهشت ها جاودانه اند .                                                                                           ( حاكمی ، 1385 ، ص 26 ) 

2- « هجوم نفس و هوا کز سپاه شیطانند                          چـــو زور بـــر دل خــدا پـرســت آرنــد

       بجز جُنود حکایات رهـنـمـایـان را                               چه تاب آنکه بر آن رهزنان شکست آرند  

خدای تعالی ، با رسول خود  صَلّی اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم ،  خطاب می کند که ( وُکُلاً نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ اَنْباءِ الْرُّسُل ما نُثَبِّتُ به فُوادَک ) » سوره هود ، بخشی از آیه 121 : و همه که بر تو می خوانیم از خبر های پیغمبران ، آن است که دل تو را از تنگی ضعف و اندوه به ان به جای می آوریم .

( همان كتاب ، ص 29 )

3- « بار دیگر کنیزک گفت : که در جهان همین آرزو دارم که دست در میان یکدیگر کنیم و از لب و دهان یکدیگر ، شكرخوریم . جوان گفت : من نیز این آرزو دارم اما چه کنم ؟ خدای تعالی             می فرماید : اَلَاخِلّاء یَومَئَذٍ بَعْضُهُم لِبَعْضٍ عَدُّو اَِلّا الْمُتَّقین ) » سوره الزُخرُف ، آیه 68 : دوستان روزی چنین بعضی از ایشان ، مر بعضی را دشمنند مگر پرهیزگاران                             (همان كتاب ، ص 65 )

4- « پس وی را بنشاندند و مائده کشیدند و از هر چیزی بخوردند . در آخر پالوده آوردند . اصمعی گفت : امید می دارم که وی نداند که پالوده چیست ؟ هارون گفت : اگر چنین باشد ترا یک بدره زر بدهم . پس اعرابی دست دراز کرد و پالوده خوردن گرفت . به وجهی که (می مانست ) ، که هرگز نخورده است . هارون از وی پرسید که این چه چیز است که می خوری ؟ گفت : سوگند به آن خدای که تو را به خلافت مکرّم کرده است که من نمی دانم که چه چیزست . اما خدای تعالی در قرآن می گوید : ( و فاکِهَةٌ وَ نَخْلٌ وَ رُمّان ) » سوره الرحمان ، آیه 69 ؛ نخل نزدیک ماست گمان می بریم که این انار   است .                                                                                             ( همان كتاب ، ص 77 )

5- « معاویه و عقیل بن ابی طالب ، با هم نشسته بودند و معاویه گفت : ای اهل شام هیچ شنیده اید قول الله تعالی را آنجا که می گوید : ( تَبَّت یَدا اَبی لَهَبٍ وَ تَّبْ ) سوره الهب ، آیه 1 ؛ ابولهب نابود شد و دستش قطع گردید ) . گفتند : آری ، گفت : ابو لَهب عم عقیل است . عقیل گفت : ای اهل شام هیچ شنیده اید قول الله تعالی را آنجا که می گوید : ( وَ اَمْراَتُه حَمّاَلَه الْحَطَبْ ) سوره اللهب ، آیه 3 ؛ و همسرش ، ام جمیله ، خواهر ابوسفیان ) هیزم اتش افروز دوزخ باشد . گفتند : آری ، گفت: حَمّالَه الحطب ، عمه معاویه است . »                                                                

( حاكمی ، ص 80 )

6- « آنکه حضرت حق ، سبحانه و تعالی ، کلام معجزه طراز قرآن را به ماء نفی ( وَ ما هُوَ بِقولِ شاعرٍ ) سوره الحاقه ، بخشی از آیه 41 ؛ و نیست آن سخن شاعری . از آلایش تهمت شعر ، مطهر ساخته ، و علم بلاغت موردش را از حضیض ( بَلْ هُوَ شاعِرُ ) سوره انبیاء ، آیه 6 ؛ بلکه او شاعر است. به اوج تقدس (وَ ما عَلَّمْناهُ الْشِّعْرَو ما یَنْبَغی لَه » سوره یس ، آیه 70 ؛ و آنچه ما به او از شعر یاد داریم و آنچه برای او شایسته است .                                                                                

2- آیات بهارستان ، در تاکید بار معنایی

1- « غلام گفت : آن جوانمرد بمرد و جان به جانان سپرد . گفتم : سُبحان الله آن چگونه بود ؟ گفت : چون تو برفتی مرا به خانه درون برد و برای من طعام آورد . چون طعام خوردم و دست بشستم . از برای من بستر انداخت و مشک و گلاب برمن زد و مرا بخوابانید و بعد از آن [ آمد و ] انگشت بر رخساره من نهاد و گفت : سُبحان الله این چه خوبست و چه محبوب و چه مرغوب و چه ناخوش است ، آنچه نفس من می خواهد و در هوای آن می کاهد و عقوبت خدای تعالی از همه سخت تر است و گرفتار به آن از همه کس بدبخت تر بعد از آن گفت : ( اِنّا لله وَ اِنّا اِلیهِ راجِعُون ) سوره بقره آیه 52 ؛ بازگشت همه به سوی اوست »                                                                               ( حاکمی ، 1385 ، ص67

فهرست

-   چکیده رساله  ................................................................................................................... 9

2-   پیشگفتار ........................................................................................................................ 10

بخش اول :      انواع نثر در بستر تاریخ ادبیات ( قرن چهارم تا قرن نهم هـ .ق ) ..... 13-26

1-   مقدمه....................................................................................................................... 13-14

2-   فصل اول                      1- چگونگی شکل گیری نثر مرسل اول ..................................... 15

                                                 2- چگونگی شکل گیری نثر مرسل دوم ..................................... 15

                                          3- ویژگیهای نثر مرسل اول و دوم ............................................... 16

3-   فصل دوم                     1- چگونگی شکل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات ............... 17          

                                         2- تقسیم بندی نثر موزون به دو دسته                                     

                                         3- ویژگی های نثر موزون مرسل  ................................................. 18

                                         4- ویژگی های نثر موزون فنی ............................................... 18-19

                                         5- دیدگاه نثر نویسان درباره نثر موزون فنی ............................ 19-20

4-   فصل سوم                   1- نثر فارسی قرن هفتم و هشتم در بستر تاریخ ادبیات.............. 21-22

                                        2- جایگاه نثر فارسی در قرن هفتم و هشتم .....................................23

                                        3- امتزاج نثر موزون مرسل و فنی در قرن هفتم در گلستان سعدی .. 24

- مقدمه ......................................................................................................................................30

2- فصل اول           1- بحث لغوی مقامه  ..................................................................................... 31

                               2- مقامات در معنی اصطلاحی  ..................................................................... 32

                               3- ویژگی های مقامه ..............................................................................33-34

3- فصل دوم           1- گلستان و مقامات  ...............................................................................35-37

                                2- وجوه اشتراک گلستان با مقامات  ......................................................38-40

                                3- وجوه اشتراک گلستان با مقامات  « جدال سعدی با مدعی » و « مقدمه کتاب » 

                                4- وجوه اختلاف گلستان و مقامات   .....................................................41-42

4- فصل سوم          1- مقامات حمیدی  .................................................................................43-44

                                2- ارزش مقامات حمیدی در نثر فارسی   ................................................44-45

                                3- مقایسه گلستان سعدی و  مقامات حمیدی  ..........................................46-49

 بخش سوم :            مقایسه ویژگی های سبکی گلستان و بهارستان  ....................... 53-70

2- فصل اول             1-  ویژگی های سبکی گلستان سعدی   ..................................................53-57

                                2- ویژگی های سبکی بهارستان جامی   ..................................................58-60

3- فصل دوم             مقایسه ویژگی های سبکی گلستان و بهارستان    

بخش چهارم :                     مقایسه حکایت های گلستان و بهارستان ............ 73-103

1- مقدمه    ..............................................................................................................................73

2- بررسی بابهای گلستان و بهارستان از لحاظ وجوه اشتراک و افتراق   ................................73-74

3- تشابه موضوع و مفهوم در حکایت اسکندر مقدونی   .....................................................74-75

4- تقسیم بندی حکایات گلستان و بهارستان               1- در سیرت پادشاهان .......................... 76-84 

به شش دسته اصلی از جهت اشتراک و افتراق              2- عشق و جوانی  ................................85-91

 موضوع ،  شیوه سبک و بلاغت                                3- در آداب صحبت ..............................92-95                                                               

                                                                             4- سلامت و سلامتی   ..............................96-98

                                                                             5- بخشش و بخشندگی  .........................99-101

                                                                             6- قناعت  ............................................102-103

بخش پنجم :        بررسی آیات ، حدیث و اشعار در گلستان و بهارستان ........... 107-134

1- مقدمه ................................................................................................................................... 107

2- بررسی آیات قرآنی در گلستان                    1- تاکید مطلب   ........................................108-114

                                                                       2- بار معنایی  .....................................................115

3- بررسی آیات قرآنی در بهارستان                  3- تاکید مطلب  .........................................116-117

                                                                       4- بار معنایی  .....................................................118

4- بررسی احادیث گلستان                               1- تاکید مطلب   ........................................119-120

                                                                       2- بار معنایی  ـــــ

5- بررسی احادیث بهارستان                           3- تاکید مطلب  ...................................................121

                                                                     4- بار معنایی  ـــــ

6- بررسی اشعار عربی گلستان                       1- تاکید مطلب  ............................................122-129

                                                                 2- بار معنایی  ـــــ

                                                                 3- اشاره به آیه و حدیث ................................ 130-131

7- بررسی اشعار عربی بهارستان                    1- تاکید مطلب  ............................................ 132-134

                                                                 2- بار معنایی  ــــــ

                                                                 3- اشاره به آیه و حدیث  ـــــ

8- نتیجه گیری كلی از پایان نامه .........................................................................................136-137

چکیده رساله

کتاب گلستان سعدی و بهارستان جامی ، باغی است رنگارنگ و تن پوش آن زیبایی های لفظی و معنوی است ، که بر قامت این دو کتاب ، برازنده دوخته شده است . در این رساله سعی بر این است که این دو کتاب به صورت موشکافانه ، مورد نقد و بررسی قرار گیرد . که محتوای رساله، به  پنج  بخش اصلی تقسیم شده است که به ترتیب عبارتند از :

1-   بررسی انواع نثر پارسی ، ( قرن چهارم  تا  قرن نهم هـ . ق ) در بستر تاریخ ادبیات .

2-  مقامه چیست ؟ و چگونگی شکل گیری آن در ادب پارسی و ویژگی های مقامه نویسی و به راستی آیا گلستان ، نوعی مقامه می باشد ؟ مقایسه مقامات حمیدی و گلستان سعدی .

3-   ویژگی های سبکی گلستان سعدی و بهارستان جامی و وجوه اشتراک و افتراق سبکی این دو اثر گرانبهای ادب پارسی .

4-   بررسی حکایات گلستان و بهارستان ، از لحاظ وجوه اشتراک و افتراق و بررسی ویژگی های سبکی و بلاغی حکایات .

5-  بررسی آیات و احادیث ، از جهت تاکید مطلب یا بار معنایی و بررسی اشعار عربی از جهت تاکید مطلب یا اشاره شعر ، به آیه و حدیث .

6-   نتیجه گیری کلی از پایان نامه

پیشگفتار

خدای ، جهان آفرین را سپاس که به من این لطف عظیم را عنایت کرد ، که در گلزاری از معرفت و حکمت قدم بگذارم . و هر لحظه که در این بوستان عشق و محبت ، بیشتر تعمق می کردم ؛ درون خویش ، احساس زایدالوصفی داشتم که در سرزمینی زاده شده ام که محبت و عشق به همنوع ، در رگ های اجدادم ، حیات داشته است . و نشان می دهد که مردم کشورم ، روحشان و کالبد     خاکیشان ، با عشق سرشته شده است . و شاعران و نویسندگان این مرز و بوم ، با نقاشی ماهرانه ی ، با قلم زرین خویش ، بر صفحه دل انسان ها می نگاشتند و نام آنها تا ابد جاودانه می ماند . و خوشبختانه این دو آموزگار بزرگ تعلیم و تربیت ، ادبیات تعلیمی کشورم ، ( سعدی و جامی ) با قلم روان  خویش ، درس دوست داشتن به همنوع ، روی در روی شدن با مشکلات و نهراسیدن از آن ، توکل به         خدا ، مبارزه با پلیدی و زشتی ، روی آوردن به باغ معرفت و دانایی را با فکر و اندیشه جاودانه    خویش ، به ما ملت تمدن ساز ، تقدیم کرده اند . به راستی اگر سعدی نبود ؟ چه بر سر نثر زیبای پارسی می افتاد. هم اکنون زمانی فرا می رسید که باید در فرهنگ لغات ، واژگان پارسی را جستجو            می کردیم. و از زبان شیرین پارسی جز نامی باقی نمی ماند .

جامی نیز به گردن ادب پارسی ، حق بزرگی دارد اگرچه در بهارستان ، نتوانسته است مانند : سعدی ، به پختگی و کمال دست پیدا کند . ولی به حق در دوره فضل فروشی نویسندگان پارسی ، که تکّلف و تصنّع را وارد ادبیات کردند . به حق عبدالرحمان جامی ، نیز با سادگی و روانی متن ، به ادبیات پارسی کمک شایان توجهی کرده است . که در این رساله ، در پنج بخش به مقایسه گلستان و بهارستان پرداخته شده است .

در پایان لازم است از استادان گرامی : جناب آقایان : دکتر رضا اشرف زاده و دکتر محمد فاضلی کمال سپاس و تشکر را داشته باشم که در این وادی علم و دانش با راهنمایی های و تشویقهای دلسوزانه خویش ، مرا به ادامه کارم دلگرم داشتند . و نکات زیادی از علم و معرفت را از محضر این دو بزرگوار فرا گرفتم . که همیشه فرا راه زندگیم می باشد . و از محضر استادان : دکتر محمد علوی   مقدم ، دکتر محمود مهدوی ، و دکتر تقی وحیدیان  کامیار نیز کمال تشکر را دارم و بی شک تاثیر این شاگردی و ادب آموزی و شهد شیرین آن برای همیشه در زندگیم باقی خواهد ماند و به آن افتخار    می کنم .    

مقایسه گلستان و بهارستان جامی

فهرست عناوین بخش اول : انواع نثر         ( قرن چهارم تا قن نهم هـ . ق )

1- مقدمه :

2- فصل اول                            1- چگونگی شكل گیری نثر مرسل اول

                                              2- چگونگی شكل گیری نثر مرسل دوم

                                              3- ویژگی های نثر مرسل اول و دوم

3- فصل دوم                            1- چگونگی شكل گیری نثر فنی در بستر تاریخ ادبیات

                                              2- تقسیم بندی موزون به دو دسته

                                              3- ویژگی های نثر موزون مرسل

                                              4- ویژگی های نثر موزون فنی

                                              5- دیدگاه نثرنویسان درباره نثر موزون فنی

4- فصل سوم                           1- نثر فارسی قرن هفتم و هشتم در بستر تاریخ ادبیات

                                              2- جایگاه نثر فارسی در قرن هفتم و هشتم

                                              3- امتزاج نثر موزون مرسل و فنی در قرن هفتم در گلستان سعدی

5-  فصل چهارم                       1- نثر قرن نهم در بستر تاریخ ادبیات

                                              2- جایگاه زبان فارسی در عهد تیموری

                                              3- جایگاه نثر فارسی در عهد تیموری

برچسب ها : بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , پایان نامه بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , مقاله بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , پروژه بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , تحقیق بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , دانلود پایان نامه بررسی مقایسه گلستان سعدی با بهارستان جامی , مقایسه , گلستان سعدی , بهارستان جامی , پروژه , پایان نامه , مقاله , تحقیق , تحقیق